اسهال در گوساله

مقدمه

   اسهال شایع ترین مشکل سلامتی است که دام های جوان و دام های تغذیه شده با شیر را تحت تاثیر قرار می دهد. این مشکل در نتیجه تغییر عملکرد روده است که باعث افزایش مقدار کود و مایعات دفع شده توسط گوساله می شود. گوساله ها به ویژه در هفته دوم زندگی خود حساس هستند. تا 40 درصد از مرگ و میر گوساله ها در شش هفته اول زندگی مربوط به اسهال است.

1. علل اسهال گوساله
2. علائم اسهال
3. درمان اسهال
4. چرا الکترولیت ها مهم هستند؟
5. پیشگیری از اسهال گوساله
6. کوکسیدیوز
7. کریپتوسپوریدیوزیس
8. روتاویروس

• 1.علل اسهال گوساله

اسهال ها به دو نوع تغذیه ای و عفونی تقسیم می شوند:

   اسهال تغذیه ای معمولاً به دلیل استرس ناشی از اختلال در کارهای روزمره مدیریتی ایجاد می شود.اسهال تغذیه ای اغلب به یک اسهال عفونی تبدیل می شود که ناشی از جمعیت بالایی از عوامل بیماری زا است.

  تعدادی از عوامل عفونی می توانند باعث اسهال در گوساله ها شوند و اغلب بیش از یکی از آنها درگیر هستند:

نکته کلیدی

   بیماری‌های گوساله به دلیل هزینه‌های مستقیم تلفات گوساله، درمان مورد نیاز و اثرات بلندمدت بر عملکرد دام، تأثیر عمده‌ای بر ماندگاری اقتصادی گله دارند.

• 2. علائم اسهال

   اسهال گوساله به راحتی تشخیص داده می شود، مدفوع گوساله از نظر دفعات و کمیت افزایش می یابد و محتوای آب آن بالاتر از حد معمول است. علت هر چه باشد، کشاورزان برخی یا همه موارد زیر را مشاهده خواهند کرد:

• مدفوع زرد روشن یا سفید
• گوساله های افسرده که تمایلی به تغذیه ندارند
• گوساله هایی با چشم های فرورفته و/یا تب دار
• هنگام  نیشگون گرفتن پوست به حالت قبلی دیرتر برمیگردد که نشان دهنده کم آبی است
• کاهش وزن و ضعف
• در موارد شدید، گوساله ها از حال میروند، به کما رفته و می میرند.
• مدفوع زرد روشن یکی از علائم اصلی اسهال گوساله است

برآورد وضعیت هیدراتاسیون در گوساله های مبتلا به اسهال

با مشاهده دقیق، پرورش دهندگان گوساله می توانند با توجه به علائم زیر شروع اسهال را یک روز قبل از وقوع آن پیش بینی کنند.

• پوزه خشک، مخاط غلیظی که از سوراخ های بینی ظاهر می شود
• مدفوع بسیار سفت
• امتناع از شیر
• تمایل به دراز کشیدن
• دمای بدن بالا (بیش از 39.5 درجه سانتیگراد)
• دمای مقعدی بالاتر از 39.5 درجه سانتیگراد نشان دهنده گوساله هایی است که احتمالاً در حال ایجاد اسهال هستند.

 

 3.درمان اسهال

اگرچه بسته به عامل بیماری زا، درمان های خاصی برای اسهال در دسترس است، اقدامات زیر باید در همه موارد برای اطمینان از بهبودی گوساله انجام شود.

• 1. جدا کردن دام بیمار

   گوساله های اسهال شده باید در یک محیط تمیز، خشک و گرم جدا شوند

• 2. هیدراتاسیون درمانی
• گوساله ها باید مایع و الکترولیت های کافی برای جایگزینی آن هایی که در مدفوع از دست می دهند دریافت کنند
• تغذیه مکرر و کوچک الکترولیت ها یا شیر بهتر از تغذیه های کمتر و با حجم بیشتر است
• گوساله های سالم به چهار لیتر مایع در روز نیاز دارند و گوساله های اسهال شده به چهار لیتر اضافی برای جایگزینی مایعات از دست رفته نیاز دارند.
• درمان های الکترولیتی اسهال  باید دارای اختلاف یون  (SID) 60 میلی مول باشند.
• 3. تغذیه با شیر
• ادامه دادن تغذیه شیر یا جایگزین شیر با کیفیت خوب اسهال را طولانی یا بدتر نمی کند و می تواند به بهبود روده کمک کند.
• به گوساله های اسهال شده مقدار معمولی شیر یا جایگزین شیر را تا زمانی ادامه دهید که تمایل به مصرف دارند.
• در صورت مصرف مجدد شیر، باید با قوت کامل آن را ارائه کرد. شیر را هرگز نباید با محلول های الکترولیت رقیق کرد زیرا این می تواند منجر به لخته شدن خفیف شیر شود
• الکترولیت ها باید حداقل 30 دقیقه قبل از شیردهی داده شوند.
• شیر یا جایگزین شیر نباید با استوماک تویوب داده شده باشد.

• 4. آنتی بیوتیک ها
• آنتی بیوتیک ها در برابر انگل ها و ویروس ها که شایع ترین علل اسهال گوساله هستند، کار نمی کنند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها باید به صورت تزریقی تجویز شوند، فقط زمانی که گوساله بسیار بیمار به نظر می‌رسد یا دمایی خارج از محدوده طبیعی 38.5 تا 39.5 درجه سانتی‌گراد دارد.

سوال کلیدی: آیا باید با اسهال از گوساله ها نمونه مدفوع گرفته و به آزمایشگاه بفرستم؟

بله در موارد زیر

• اسهال گوساله در مزرعه شما یک اتفاق عادی است
• تعدادی از گوساله ها در یک زمان(همه با هم) دچار اسهال شده اند .
• درمانی که به طور معمول استفاده می کنید جوابگو نیست.

  4. چرا الکترولیت ها مهم هستند ؟

پس از اسهال، گوساله به سرعت دچار کم آبی، اسیدیته و کاهش الکترولیت های ضروری مانند سدیم (Na)، پتاسیم (K) و کلرید (Cl) می شود. آنها می توانند روزانه 5 تا 10 درصد از وزن بدن خود را در مایعات از دست بدهند. درمان شامل آبرسانی مجدد، اصلاح اسیدوز و جایگزینی الکترولیت ها است.

   برخی از محصولات الکترولیتی موجود در بازار، در حالی که به آبرسانی مجدد و جایگزینی الکترولیت ها کمک می کنند، اغلب در اصلاح موثر اسیدوز ناکام هستند. اصلاح اسیدوز برای بهبودی گوساله ضروری است. این منجر به معرفی قوانین جدیدی در سراسر اتحادیه اروپا شده است (قوانین اتحادیه اروپا شماره 1123/2014) که مستلزم آن است که تمام درمان های اسهال باید حداقل 60 میلی مول در لیتر SID داشته باشند که به اصلاح اسیدوز کمک می کند. تحقیقات نشان می‌دهد که محصولاتی که این مشخصات را دارند، pH خون و مازاد بر پایه را در یک دوره 12 تا 18 ساعته بازیابی می‌کنند و بهبود سریع و کامل گوساله‌ها را از اسهال تسهیل می‌کنند.

نکته کلیدی

   محصولاتی که دارای الزامات SID هستند بیان می کنند که برای “تثبیت تعادل آب و الکترولیت برای حمایت از هضم فیزیولوژیکی” مناسب هستند. محصولاتی با SID کمتر از 60 میلی مول در لیتر فقط به عنوان “خوراک مکمل” هستند.

چه مقدار الکترولیت مورد نیاز است؟

   مقدار الکترولیت های مورد نیاز به میزان علائم گوساله بستگی دارد. تغذیه بیش از حد الکترولیت ها ضرر کمی برای گوساله ها ایجاد می کند. با این حال، تغذیه ناکافی الکترولیت ها می تواند اسهال را طولانی کند و کم آبی و از دست دادن الکترولیت ها را اصلاح نکند.

5. پیشگیری از اسهال گوساله

اینکه گوساله سالم بماند یا دچار اسهال شود با تعادل بین مقاومت گوساله در برابر عفونت و سطح عفونتی که در معرض آن قرار دارد تعیین می شود.

• در چند ساعت اول پس از تولد، آغوز کافی تهیه کنید
• برای کاهش استرس، مسکن یا سرپناه مناسب در برابر شرایط جوی فراهم کنید
• برای جلوگیری از ازدحام بیش از حد، طرح های سوله را با دقت برنامه ریزی کنید
• از اختلاط سنین مختلف (یعنی گوساله های تازه متولد شده با گوساله های بزرگتر از 3 تا 4 روز) خودداری کنید زیرا گوساله های جوان تر مستعدتر خواهند بود.
• استرس های مرتبط با شیوه های معمول مدیریت را به حداقل برسانید. مثل شاخ سوزی، اخته کردن
• بهداشت را با تمیز کردن و استریل کردن ظروف و وسایل تغذیه رعایت کنید.
• از ایجاد آلودگی مدفوعی در اطراف آب و خوراک جلوگیری کنید
• آخورهای تغذیه و آبخوری را از کف تا حداقل 75 سانتی متری سطح زمین بالا ببرید.
• باکس های فردی گوساله ها باید ضدعفونی شوند
• ملافه را مرتباً تمیز کنید یا بستر کلش را مرتب پر کنید. با زانو زدن در کف بستر نرمی آن را بررسی کنید. اگر ملافه به اندازه کافی خشک شده باشد، زانوهای شما نباید خیس شوند
• برنامه معمول تغذیه شیر به گوساله ها را با کمترین تعداد پرسنل ممکن، انجام دهید.
• به علائم اسهال سریع پاسخ دهید: گوساله های بیمار را جدا کنید و علت را برطرف کنید
• از گاوهایی که قبل از زایمان با واکسن اسهال واکسینه شده اند، گوساله بخرید.زیرا گاو واکسینه شده آنتی بادی های بیشتری علیه روتاویروس، ویروس کرونا و E.coli تولید می کند و آنها را در آغوز خود می رساند.

حقایق کلیدی

   در ایرلند، کریپتوسپوریدیوم و روتاویروس دو عامل شایع اسهال گوساله هستند.

   در شکل زیر فراوانی نسبی انتروپاتوژن شناسایی شده در ارسال پس از مرگ گوساله‌های کمتر از یک ماهه به DAFM RVL در سال 2012 مشاهده میکنید(منبع: گزارش مراقبت از بیماری ها

   6.کوکسیدیوز

کوکسیدیوز معمولا در گوساله ها از سه هفتگی تا حدود نه ماهگی دیده می شود. گوساله های آلوده تعداد زیادی تخمک را دفع می کنند که سپس محیط را برای گوساله های دیگر آلوده می کند. تخمک های مقاوم می توانند برای دوره های طولانی زنده بمانند. اگرچه گاوها به مرور زمان نسبت به این بیماری مصونیت پیدا می‌کنند، گوساله‌های جوان با سیستم ایمنی ضعیف که در محیطی کثیف قرار می‌گیرند می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند.

علائم

• اسهال آبکی ناشی از آسیب مخاط روده
• گوساله ها دچار کم آبی می شوند، ممکن است شروع به دفع خون کنند، ریزش بخشی از پوشش سطح روده و ممکن است ضعیف و ناهماهنگ شوند.
• در بسیاری از گله ها ممکن است عفونت تحت بالینی وجود داشته باشد که در آن حیوانات علائم بسیار کمی از خود نشان می دهند و با گذشت زمان بهبود می یابند اما رشد تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

درمان

• در مزرعه ای که قبلاً با کوکسیدیا مشکل داشته است، دامداران باید مراقب باشند زیرا ممکن است دوباره رخ بدهد به ویژه در مکان هایی که بهداشت ضعیف است.
• برای پیگیری میتوان از دیکلازوریل یا تولتترازوریل استفاده کنید.
• به طور معمول به گوساله ها دوز خوراکی بین 20 تا 30 میلی لیتر بسته به وزن گوساله داده می شود.

پیشگیری

• محل نگهداری گوساله را به شیوه ای بهداشتی نگهداری کنید
• از مواد ضدعفونی کننده موثر استفاده کنید
• بستر خشک و تمیز تهیه کنید.
• آخورها را از سطح زمین بالاتر بگیرید و مرتب تمیز کنید

   7.کریپتوسپوریدیوزیس

کریپتوسپوریدیوم پارووم عامل بیماری کریپتوسپوریدیوز است که به طور کلی گوساله ها را در هفته دوم زندگی تحت تاثیر قرار می دهد، اگرچه گوساله های 5 تا 35 روزه نیز مستعد هستند. عفونت باعث آسیب شدید به پوشش دیواره روده می شود و توانایی گوساله برای جذب مواد مغذی را از بین می برد. این انگل از طریق مدفوع – دهان منتقل می شود و گوساله ها از طریق بستر آلوده، ظروف یا لباس کارگران مزرعه آلوده به کود حاوی انگل، آلوده می شوند.

تشخیص

تشخیص کریپتوسپوریدیوز از سایر انواع آسهال دشوار است زیرا علائم بالینی اختصاصی ندارد

• در مراحل اولیه شیوع بیماری، نمونه‌های مدفوع (در ظروف استریل) را از گوساله‌های درمان نشده، اسهال شده، به دامپزشک یا آزمایشگاه محلی ارسال کنید.
• گوساله های مرده را به آزمایشگاه دامپزشکی منطقه ای ببرید تا کالبد گشایی انجام شود

نکته: سیستم بهینه پرورش گوساله برای کنترل کریپتوسپوریدیوز به این صورت است که گوساله ها را بعد از تولد حداقل تا دوهفته در باکس انفرادی نگهداری کنید

علائم

• اسهال مداوم که درمان آن بسیار دشوار است.
• گوساله‌ها بی‌حال می‌شوند، نوشیدن را متوقف می‌کنند و می‌توانند به سرعت دچار کم آبی شوند.
• پس از آلوده شدن، گوساله ها پس از چهار روز شروع به ریختن مقادیر زیادی اووسیست [1]در اسهال خود می کنند که منجر به آلودگی سایر گوساله ها به عفونت می شود.
• در جایی که عفونت های مختلط (مثلاً با روتاویروس) رخ می دهد، مرگ و میر می تواند زیادتر باشد.

درمان

• گوساله ها باید تحت درمان با شیر و الکترولیت تغذیه شوند و دچار کم آبی نشوند.
• تنها محصول دارای مجوز که می تواند به صورت درمانی یا پیشگیرانه استفاده شود، هالوکور (هالوفوژینون لاکتات) است.
• در صورت وجود مشکل در مزرعه، گوساله ها باید در 24 ساعت اول پس از تولد، هالوکور داده شود.هالوکور باید به مدت هفت روز(بعد) و روزانه به گوساله تغذیه شود. یک گوساله معمولی 45 تا 50 کیلوگرمی به 10 میلی لیتر در روز برای هشت روز نیاز دارد
• تمام گوساله های سالم باید فوراً از محیط آلوده خارج شوند.
• نکته : برای جلوگیری از کریپتوسپوریدیوز، هالوکور در هفته اول زندگی گوساله به صورت روزانه تجویز می شود.

   نکته کلیدی : کریپتوسپوریدیوم پارووم می تواند انسان را آلوده کند. کارگران مزرعه باید پس از دست زدن به گوساله های بیمار دست های خود را بشویند، لباس ها و کفش های خود را تعویض کنند. کودکان و بزرگسالان دارای نقص ایمنی نباید از گوساله های بیمار مراقبت کنند. باید به فاضلاب دفع شده از محیط توجه ویژه داشته باشند.

8.روتاویروس

   روتاویروس در اکثر گله های گاو وجود دارد و به طور معمول باعث اسهال در گوساله های 5 تا 14 روزه می شود. عفونت‌های روتاویروسی خود محدود شونده هستند زیرا وقتی سلول‌های اپیتلیال مرده باشند، ویروس جایی برای تکثیر ندارد. انتقال عموماً در نتیجه تماس دهانی با مدفوع آلوده رخ می دهد. یکی از منابع اصلی عفونت روتاویروس گاوهای ناقلی هستند که هیچ علامتی از خود نشان نمی دهند و ویروس را در حوالی زایش دفع می کنند.

علائم

• اسهال زرد کم رنگ، گاهی همراه با لکه های مخاطی و خونی. معمولا 4 تا 8 روز طول می کشد.
• گوساله ها ممکن است دچار کم آبی شوند و عفونت های ثانویه را دریافت کنند.
• برخی از گوساله‌ها ممکن است آب دهان خود را بیرون بریزند و برخی از آنها مدام تلاش می‌کنند که مدفوع کنند ولی شکست میخورند و دچار یبوست میشوند.
• در گوساله‌های بزرگ‌تر از چهار هفته، اغلب پس از عفونت مجدد هیچ نشانه یا علائمی وجود ندارد.

درمان

• مایع درمانی روتین مهمترین خط درمانی است که با هدف اصلاح کم آبی بدن، عدم تعادل الکترولیت ها و اسیدوز ناشی از از دست دادن مایعات و کاهش ظرفیت جذب در روده انجام می شود.
• آنتی بیوتیک ها می توانند عفونت باکتریایی ثانویه را کاهش دهند.
• گاوها را می توان برای افزایش مقدار آنتی بادی های روتاویروس در آغوز واکسینه کرد.
• اگر چنین آغوزی در عرض 12 ساعت به گوساله داده شود، می تواند برای حداقل هفت روز(گوساله را) محافظت کند.

---

[1] A hardy, thick-walled stage of the life cycle of coccidian parasites.

ترجمه: حامد شیرزادی/دانشجوی دکتری تغذیه نشخوارکنندگان